Ateşan Aybars’tan altın, petrol, Çin bombası

2 / 8

---

PETROLDE 50 DOLAR HEM ÜRETİCİYİ HEM TÜKETİCİYİ MUTLU EDECEKTİR

*İran-Suudi Arabistan krizinde, İslam dünyasında Tahran’a karşı büyüyen cepheyi ve İran-Rusya ittifakını göz önüne alırsak, petrol bölgesinde neler değişebilir, gerginlik petrol üzerindeki etkisini sizce nasıl hissettirir?

Ateşan Aybars: Petrol meselesi 1970’lere kadar dayanmakta. Ondan sonra daha da önemli olmaya başladı. Hatta Churchill’in “Bir damla kan, bir damla petrolden daha ucuzdur” lafına kadar geldi. Petrol artık giderek kaynakların tükenmesi endişesiyle bütün üreticiler tarafından ‘ne yapalım?’ sürecinde.
Ne oldu da petrol 30 dolarlara kadar geriledi? İşin özünde ABD’nin enerji bağımsızlığı politikasından dolayı kaya gazı üretimine yüklenmesi ve neredeyse Suudi Arabistan kadar petrol üretmesi oldu. Bunun dışında bir de Arap dünyasının rüyasında dahi göremeyeceği yüksek teknolojiyi de eklersek ABD kıyıda köşede kalmış petrolleri de çıkarır hale geldi. Tabi burada müthiş bir üretim meydana geldi ve doğal olarak arz-talep anlamında bir fazlalık yarattı. Ama şöyle de bakmak lazım, 10-20 sene önce petrol 8-9 dolardı. O zaman dünya üretimi ve tüketimi arasında bir denge vardı. Yani 85 milyon varil tüketime 85 milyon varil üretim vardı. Şimdi ise tabi ki dünya büyüdü, demografisi arttı bu rakamlar 96 milyon varile kadar çıktı. Bugün dünya 96 milyon varil petrol tüketiyor. Ama üretimde yine 96 milyon varil civarı.  O zaman 8 liraydı şimdi 108 lira. Nasıl oluyor bu iş? Burada çok ciddi bir spekülasyon var. Son zamanlarda ABD’nin hem kapitalist üretim artıklarını pazarlama hem de dünyayı kontrol etme anlamına küreselleşme dediği olguyla, finansal piyasalar da özgürleştirildi ve bugün hiç hesapta olmayan harcama alışkanlığı oluştu. Dolayısıyla ABD bunu başardı ve finansal enstrümanlar müthiş bir değer kattı petrole. Bu genel manzara.
Şimdi ise rakip enerji konuşuluyor. Elektrikli arabalar, yenilenebilir kaynaklar, hidrokarbonun zararları, çevre derken artık yeni rakipler gelmeye başladı. O yüzden de OPEC’in sonunun geldiği söyleniyor.
Petroldeki arz ve buna karşı krizden dolayı küresel endişeler ve talebin daralması petrol fiyatlarını ciddi olarak düşürdü. Petrol fiyatlarının düşmesi çok ciddi problemler yarattı. Mesela petrol üreten ülkelerden Venezuela’da bütçeler yetmediğinden sosyal kavgalar başladı. Suudi Arabistan ki en babaları, ‘ben istediğim zaman üretirim’ diyen ülke Aramco’yu halka açmaya kalktı. Bunun arkasındaki neden şu? Çünkü Suudi Arabistan pazar payını kaptırmak istemiyor. Yani vanaları açıp kısan ve petrol fiyatlarını modüle eden bir ülke olarak Suudi Arabistan her zaman feragat gösteriyordu. “Ben kısarım, fiyatları artırırım” diye. Ama bu sefer, “Ben kısmayacağım, giden gider” dedi.
Onun ötesinde bir de Rusya var. Petrol fiyatları düşüyor ve onlar da zordalar.
Şimdi de İran çıktı. İran ambargodan kurtulunca günde 3 milyon varil petrol üretebilir. Yani OPEC’in en fazla petrol üreten ikinci ülkesi ya da Irak’tan sonra üçüncü ülkesi olabilir. İran’ın devreye girmesiyle birlikte ki Suudi Arabistan’la İran azılı düşman, Suudi Arabistan İran’a meydan vermemek için vanaları hala kısmıyor. Dolayısıyla petrol fiyatları düşüyor da düşüyor. 30 dolarlara kadar geldi. Bu da işin büyük resmi.
“Kısa vadeden ziyade uzun vadede ne olur?” derseniz, petrol fiyatları bu seviyede çok düşük ve üreticilerde sosyal çatırtılar başladı. 2016 için küresel ekonominin biraz toparlanacağı bekleniyor. Bu beklenti çerçevesinde biraz talebin artması ve yanı sıra petrol fiyatlarını buraya kadar düşüren aşırı yüksek stokların (özelikle ABD’deki stoklar) biraz erimesi gerekir. Muhtemelen de önümüzdeki 3-6 aylık süreçte, ekonomik kriz endişelerinin azalması piyasalarda talebi artırabilir. Bu talebin artmasıyla yeni bir denge oluşabilir ve petrol fiyatları 40-50 dolara doğru bir seyir yapabilir. Bu fiyatları analistler 2016’nın ortalarında doğru bekliyordu. Ancak şimdilerde bu 2016’nın sonlarına sarkabilir. Ben, ‘50 dolar hem üreticiyi hem tüketiciyi mutlu edecektir’ diye düşünüyorum.