İşyerleri kapandı, Çarşı zarar gördü

Mehmet Ali Yıldırımtürk:  Şimdi siz ihracatsınız bir hammadde almanız gerekiyor ama ihraç ettiğiniz malın parası 3 ay sonra gelecek. Siz hammaddeyi bir şekilde alıyorsunuz, o para gelene kadar kullandığınız kredi içinde o Futures piyasasından hedge yapıyorsunuz. Üç ay sonrasına vadeli alıyorsunuz, kaldıraç oranı yüzde 10. Ne demek yüzde on kaldıraç; yani 100 dolar yatırdığınızda on katı yani 1000 dolarlık iş yapabiliyorsunuz. Ama Forex piyasalarında ise daha küçük sıkletlerde sürekli alçak yapma imkanı var ve kaldıraçları da çok yüksek. Zaten Forex piyasalarının temeli kaldıraçlı piyasalar. Yani orada 1’e 200 kaldıraç var, 1’e 400 kaldıraç vardır. Ama illa 1’e 200, 1’e 400 kaldıraçla işlem yapma gibi bir mecburiyetiniz yok. Siz kendi kaldıracınızı kendiniz seçebilirsiniz. Ama tabi çarşının bu noktada Futures piyasalarındaki hareketleri sırasında tamamiyle al-sat yaparak para kazanma amaçlı olduğu için yani bir pozisyon hedge etme amaçlı olmadığı için aksine burada sürekli zararlar oldu. Çeşitli telefonlarla ‘Biz sizin paranıza daha çok para kazandıralım, şöyle yapıyoruz, böyle yapıyoruz ‘ diyenleri, ‘Biz kendi paramızı kendimiz kazanırız, teşekkür ederiz’ diye gönderdik. Ama o işlemleri burada yaptırtmak isteyen hesap sahipleri çok bedel ödedi ve müessesini kapattı. Çarşıya çok zararları oldu.

Mehmet Ali Yıldırımtürk:  Tabi, çarşıya zararının şu dezavantajı var bize. Bizim burada bir grubumuz var. Ve aynı sektörden birbirimizle alışveriş yapıyoruz Bana bir pozisyon geliyor, fiziki olarak ben onunla iş yapıyorum, öteki benimle iş yapıyor. Ama bir müessesenin kapanması demek, bizim o ağacın dallarından bir tanesinin kesilmesi, işi yapamamamız anlamına geliyor. O bakımdan bu para daha ziyade yurt dışına gidiyor. Halbuki burada kendi içinde, bazen böyle vadeli işlemler yapanlar oluyordu eskiden. 10 kg altını birisi üç ay sonrasına veya bir ay sonrasına alıyor, ötekisi satıyor. Birisi kaybetse ötekisi kazanıyor ama para içeride dönüyor. Aynı kumar masasında olduğu gibi. Ama şimdi öyle değil, para tamamen yurt dışına gidiyor, bu da dezavantaj…
Piyasanın hareketli olduğu süreçte bu işler çok zayıflamıştı, pek öyle ilgilenen bile yoktu. Daha ziyade 1990 yıllarda burası tamamen hisse senedi ile ilgilenmeye başladı. Hisse senedi alıp satıyordu bütün esnaf. Ve sokaklar boşalıyordu seans açıldığı zaman. O zaman çok hareketliydi. Zaten Türkiye’de en çok küçük yatırımcının hisse senedine ve borsaya ilgi duyduğu o yıllardır. Sonra ne zamanki 2001 krizinde bazı tahtalar ve hisseler kapanmaya başladı, bazı işletmelerin imtiyaz hakları alındı, orada küskünlük oldu. Çünkü bir sabah kalkıyorsunuz, hisseniz işleme kapatılmış ve dolayısıyla siz orada mağdur oluyorsunuz. Hak arayacağınız herhangi bir yer yok. Hala da bu geçerli. Ben başkan olmadan önce İbrahim Turanlı’ya konuyu açmıştım. “Borsayı güçlendirmek istiyorsanız şu küçük yatırımcıyı bir barıştırın” diye. Anadolu’da o kadar çok potansiyel var ki, bu potansiyeli borsaya çekerseniz, özellikle KOBİ’ler de, diğer işletmeler de daha ucuz kredi bulmak için halka açılırlar, bankalara çok muhtaç olmazlar.  Bankadan alacağı kredi yüksek ve bir sürü prosedürü var ama şirketini bir denetimden geçirip, şeffaflaştırıp, ardından bir de halka en azından yüzde 20 veya yüzde otuzunu açarsa hem kendisi büyür, hem de kurumsal olur, hisse senedi işlem görür. Amaç bu olmalı. Piyasalarda da böyle küskünlükler olunca sonra, dünyada da yaygın olan işte bu Forex piyasaları geldi. Aşağı yukarı 5 seneden beri Türkiye’de yaygın. Forex piyasalarında en büyük sıkıntı orada işlem yapanların kendini frenleyememesi veya çok kısa vadede çok para kazanma hırsı ve çok yüksek kaldıraç kullanması. Mesela Futures piyasalarında yıllardan beri işlem yapan arkadaşım var, hiçbir zaman mağdur olmadı. Çünkü kendine göre bir prensibi var; sabah pozisyon alıyor, akşam pozisyonunu eksi veya artı neyse kapatıyor. Ve gece başı sakin öyle uyuyor.  Ertesi gün yine alıyor ama çok hırslı değil…