Emtia fiyatları bu yıl frene basacak

Emtialarda genellikle yeni yıl öncesi ralli yaşanır ve fon yöneticileri yılın bu zamanları fiyatlarda artış bekler. Ama bu yıl beklenen olmadı. 2011'in büyük bölümünde emtia piyasaları baskı altında kalarak zor bir sene geçirdi. Nitekim, 48 emtia varlığından sadece 11'inde yükseliş görülmesi, bu durumun kanıtı sayılabilir. Euro Bölgesi'ndeki borç krizi ve Çin ekonomisinin 'sert iniş' yapma riski, sene boyunca emtia varlıklarına zor anlar yaşattı.
Ham petrol ve bakırı örnek gösteren uzmanlar, piyasanın temel koşullarıyla fiyat hareketleri arasında zaman zaman taban tabana zıt seyirler olduğuna dikkat çekti. Örneğin, 2011 boyunca yaşanan jeopolitik çalkantıların petrol varil fiyatlarını aslında 150 doların üzerine çekmesi gerekirken beklenen olmadı. Birçok bakır madeninin teknik ve iş gücü bakımından üretim kaybı yaşaması, beklenenden düşük cevher değerleri, bakır üretiminin son on seneden beri belki de ilk defa azalabileceğinin habercisi. Buna rağmen, son bir senede bakır yüzde 25 değer kaybetti. Hatta altın bile bu durumdan paçasını kurtaramadı. Kıymetli sarı metal, geçen seneki yüzde 25'lik getiri yüzdesine karşı bu sene içinde sadece yüzde 11.5 yükseliş kaydetti. Altın, 2009-2010 senesinde toplamayı başardığı yatırımcıyı 2011'de elinde tutmayı başaramadı.
19 emtia ürününü izleyen Reuters-Jefferies CRB endeksi yılbaşından bu yana yaklaşık yüzde 10 değer kaybetti. Temel endüstriyel metallerden bakırın değeri dörtte bir oranında azalırken, tarımsal ürünler yüzde 15 kayıp verdi. 2010 yılında yüzde 9 değer kazanan 24 ürünün takip edildiği S&P GSCI endeksi ise 2011'de yatay kaldı. Avrupa'nın borç krizi, Çin'in yumuşak iniş yapacağı beklentisi, Ortadoğu'daki Arap baharı piyasalardaki spekülatif paranın yer değiştirmesine neden oldu. Emtia endeksleri, metaller ve diğer hammadde ürünleri 2011'de sert kayıplar verirken, 2011'de ağzı yanan yatırımcı, zayıf bir ekonomik görünüme gebe yeni yılda bir süre daha emtia yerine, nakitte ve diğer güvenli limanlarda kalmayı tercih edecek. 2012'nin zor bir yıl olacağını vurgulayan fon yöneticileri, makro riskleri arkalarında bırakıncaya kadar petrol ya da metalleri portföylerine eklemeyi düşünmediklerini söylüyor.
Çin ve Avrupa fiyatların yönünü çizecek
2012 yılına ilişkin görünüm belirsiz. Son yıllarda emtia fiyatlarının en büyük lokomotifi olan Çin'de ekonomik büyüme yavaşlarken, Euro Bölgesi'ndeki borç krizinin en iyi ihtimalle 'yumuşak bir resesyon' en kötü ihtimalle ise derin bir depresyona yol açmasından endişe ediliyor. Analistler de bu 'kuyruklu risklere' bakarak emtia piyasaları için temkinli tahminlerde bulunuyor. Özellikle Çin'in talebi 2012'de emtia fiyatlarını şekillendirecek en önemli etkenlerden olacak. Pekin yönetiminin, gayrimenkul balonunu yeniden şişirmemek ya da enflasyonu tetiklememek için yeni bir teşvik sağlamayacağı düşünülüyor. Bu da Çin'in emtiaya vereceği desteğin sınırla olacağı anlamına geliyor. Dünyanın bir diğer büyük emtia tüketicisi Avrupa'daki borç krizinin çözümüne yönelik atılacak adımlar da emtia piyasalarının odağında olacak. Avrupa, küresel alüminyum talebinin yüzde 14.7'sini, bakırın yüzde 17.6'sını karşılıyor. Avrupa'nın küresel nikel kullanımında yüzde 22.9 ve petrol tüketiminde yüzde 22.3 ile yüksek paya sahip.
Bakır, metallerin lideri olacak
Finans kuruluşları gelecek yıl emtia fiyatlarının nasıl bir seyir izleyeceğini makro ekonomik gelişmelere bakarak belirledi. Analistlere göre, küresel ekonomideki yavaşlama emtia fiyatlarındaki artışı dizginleyecek. Önde gelen finans kuruluşları, 2012'de emtia fiyatlarında büyük sıçramalar görülmeyeceğini düşünüyor. Metallere bakıldığında ortalama fiyat beklentisinin, 2011'in altında görülüyor. Temel metaller içinde 2012'de en iyi performansı, yaşanabilecek arz sıkıntısı nedeniyle bakırın göstermesi beklenirken, değerli metallerin güvenli liman özelliğini geri kazanarak yükselişini sürdüreceği tahmin ediliyor. Tarımsal emtiada ise düşüşler kapıda. Uzmanlara göre tahıllar 2012'de zayıf bir seyir izleyecek. Tarımda en büyük kayıp ise talebin azaldığı pamukta bekleniyor.
Enerji fiyatları ikinci yarıda yükselebilir
ABD'li yatırım bankası JP Morgan Chase, 2012 yılının ilk çeyreğindeki zayıf talebin ardından enerji emtialarındaki yükselişle yılın 2. yarısında fiyatları artıracağına inanıyor. Banka, aralıkta yazdığı raporda Avrupa'nın resesyona gireceği endişesi ve Çin ekonomisindeki yavaşlamayla 2012'nin ilk çeyreğinde sanayi metallerine olan talebin düşeceğini belirtti. Rapora göre Çin'de ve ABD'de alınan önlemlerin küresel büyümeyi desteklemesiyle hammadde talebi 2012'nin ikinci çeyreğinde artacak. JP Morgan baş piyasa stratejisti Jan Loeys, "Daralan stoklar gelecek yılın ikinci yarısında güçlü yükselişler getirebilir" ifadelerini kullandı. 2012'de en iyi performansı enerji emtialarının göstereceği tahmininde bulunan stratejiste göre gelecek yılsonunda petrolün varil fiyatı 140 dolara kadar yükselebilir. Rapora göre, petrolün ardından ikinci en iyi performansı Çin'den gelen güçlü taleple temel metaller gösterecek. Öte yandan hükümetlerin ekonomik büyüme çabalarını artırmasıyla altın fiyatlarının kısa vadede yükseleceği, ikinci çeyrekte ise zirve yapacağına yer verildi.
En çok pamuk zayıflayacak
Tarım sektörünün önde gelen kreditörlerinden Rabobank, tahıl fiyatlarının 2011'deki zirvelerinin gerisine düşeceği tahmininde bulundu. Hollanda merkezli finans kuruluşu, Güney Amerika'dan Doğu Avrupa'ya kadar birçok bölgede yaşanacak üretim artışının piyasalar üzerinde kuracağı baskının özellikle mısır ve pamuğa sert fren yaptıracağını öngördü. Bankanın açıklamasında, "Tarımsal emtialardaki üretim artışının 2012'de fiyatları aşağı çekeceğine inanıyoruz. Ancak talebin desteklemesi ve stoklardaki sınırlı artışın yardımıyla fiyatlarda çöküş yaşanmasını beklemiyoruz" denildi. Robabank, resesyona karşı en hassas ürünün ise pamuk olduğunun altını çizdi.
Amerikan bankacılık grubu Goldman Sachs da, tarımsal emtiaların 2012'de aşamalı olarak düşeceğini öngörüyor. Goldman Sachs'a göre, ABD'deki işlemlerde 2012 içinde buğday fiyatları 5.90 dolar/buşel, mısır fiyatları 5.50 dolar/buşel, pamuk fiyatları da 0.85 dolar/buşele kadar gerileyecek. Goldman, kakao ve şeker fiyatlarında ise 2011'e yatay bir seyir beklentisi içinde. Goldman Sachs, euro krizinin petrol fiyatlarını düşük tutacağını düşünen Goldman, fiziksel piyasalardaki sıkışıklığın ise ilk etapta fiyatları yukarı taşıyacağını öngörüyor. Goldman analistlerine göre gelecek yıl petrol fiyatları, 127.50 doları test edecek. Altın, Amerikan ekonomisinin görünümünü izleyecek ve 1.940 dolara yükselecek. Gümüş ise bir parça zayıfladıktan sonra, altını takip ederek yükselecek.
Morgan Stanley'nin 2012 tahminleri de, ekonomiyi muhafazakar bakışını yansıtıyor. Kuruluş, emtia fiyatlarının 2012'de 'zayıflayan küresel ekonomi' ancak buna karşın azalan arz ile dengelenmesini bekliyor. Morgan Stanley analisti Hussein Allidina, yatırımcılara yazdığı notta, arz sıkıntısı yaşanan emtiada fiyatların daha iyi performans göstereceğini, özellikle de geçtiğimiz resesyon dönemlerinde dayanıklılığını kanıtlayan altın ve etin 2012'de tercihleri olacağını bildirdi.
Başlıca emtia ürünlerinde 2012 fiyat beklentisi:
* Petrol: Düşük talep fiyatları 75 dolar/varile çekebilir
Kuzey Denizi ve Batı Afrika'nın istikrar kazanmasıyla petrol üretiminin 2012'de canlanması bekleniyor. Ancak talep yavaşlıyor ve fiyatların 2012'nin ikinci yarısında düşmesi beklenebilir. Morgan Stanley, kötü senaryoda fiyatların 75 dolara inmesi, iyimser senaryoda ise 115 dolara çıkmasını öngörüyor. Ortalama fiyat beklentisi 100 dolar/varil.
* Doğalgaz: Envanter artışı fiyatları zayıflatabilir
2012'de doğalgaz arzının talebin üzerine çıkması ve mart-ekim döneminde envanterin yıllık bazda rekor seviyeye yükselmesiyle fiyatların gerilemesi bekleniyor. Morgan Stanley, 2011'de 4.20 dolar/milyon BTU olan doğalgaz fiyatının gelecek yıl 3.85 dolara inmesini öngörüyor.
* Alüminyum: Fiyatlarda %12 değer kaybı yaşanabilir
Morgan Stanley, genel olarak temel metaller için temkinli olmasına karşın, alüminyum için daha iyimser. Fiyatların, maliyet marjının altında olduğuna dikkat çeken Morgan Stanley, bazı yüksek maliyetli üreticilerin kapasitelerini doldurduklarına dikkat çekiyor. Kuruluş, 2011'de ortalama 2.500 dolar/ton seviyesinden işlem gören alüminyumun 2012'de 2.300 dolara inmesini bekliyor.
* Bakır: Diğer temel metallerden daha iyi performans gösterecek
Küresel ekonomideki yavaşlama dönemlerinde genellikle hız kaybeden bakırın, gelecek yıl arz sıkışıklığı nedeniyle diğer endüstriyel metallerden daha iyi performans sergilemesi bekleniyor. Analistler, bakır arzının yeniden eski seviyeye gelmesinin 2014 yılını bulacağını düşünüyor. Buna dayanarak Morgan Stanley, bakırın diğer metallerden daha iyi prim yapacağı kanaatinde. Fakat bu yıl 9.200 dolar/ton olan ortalama satış fiyatının 2012'de 8.400 dolara ineceğini hesaplıyor.
* Nikel: 2012'de ortalama % 7 gerileyebilir
Nikel fiyatları, Çin'in paslanmaz çelik üretimi ve üretimdeki azalmayla birlikte gerileyebilecek olan ihracatıyla doğrudan bağlantılı. Morgan Stanley, Çin etkisiyle gelecek yıl nikel fiyatının ortalama 22 bin dolar/ton olacağını hesaplıyor. 2011'de nikelin ortalama satış fiyatı 23.700 dolar olarak gerçekleşmişti.
* Çinko: Arz fazlası fiyatları baskılayacak
2012'nin zayıf seyir izleyecek temel metallerinden bir diğeri de çinko. 2011'de Çin'in ve gelişmekte olan ülkelerin artan tüketimi talebi canlı tutmuştu. Ancak çinko 2012'ye arz fazlasıyla giriyor ve talep gücünü kaybetmeye başladı. Bu durumda, fiyatların 2011 yılındaki ortalama 2.300 dolar/ton düzeyinden 2.100 dolara gerileyeceği tahmin ediliyor.
* Altın: Güvenli limana dönüş rekor getirebilir
2011 yılı sonlarına doğru piyasalarda 'altın güvenli liman özelliğini kaybediyor mu?' sorusu tartışılmaya başlandı. Morgan Stanley'e göre, bu sorunun cevabı hayır. Yatırımcının güvenli liman arayışlarının yeni yılda da süreceğini belirten Morgan Stanley, düşük hatta negatif reel faiz oranlarının da altın fiyatlarına destek vereceğini düşünüyor. Morgan Stanley'e göre altın fiyatları su yılki ortalama 1.612 dolar/ons düzeyinden 2.200 dolar/onsa çıkabilir.
* Gümüş: Fiyatlar volatil ve 50 dolar/onsa çıkabilir
Altındaki çıkışı, sarı metalin daha ucuz bir alternatifi olarak görülen gümüş de takip edecek. Fiyatların, bu yılki ortalama 38 dolar/ons seviyesinden 50 dolara çıkabileceği tahmin ediliyor. Ancak Morgan Stanley, gümüşün altına göre daha volatil bir yatırım aracı olduğunu ve endüstriyel talebe karşı daha hassas olduğunu hatırlatıyor.
* Platin: Orta vadede çekiciliği artabilir
Platin, geleneksel olarak güvenli liman özelliğine sahip değil ve bu metala yatırım amaçlı para girişi daha sınırlı. Küresel ekonomik yavaşlama ve keyfi harcamalardaki azalma, platin talebinin azalmasına yol açabilir. Altın ve gümüşten daha zayıf bir performans göstermesi beklenmesine karşın orta vadede platinin cazibesinin artacağı ve ortalama satış fiyatının 21.829 dolar/ons ile 2011'deki 1.784 dolar/ons seviyesinin üzerine çıkacağı tahmin ediliyor.
* Pamuk: Fiyatı beşte bir oranında düşebilir
Pamuk 2011'de rekorlarla dolu bir yıl geçirmişti. Ancak azalan talebin fiyatları 2012/2013 sezonunda yüzde 20 aşağı çekmesi bekleniyor. Gelişmiş pazarlarda perakende satışlarda meydana gelen düşüş pamuk talebini de azaltıyor. Çin'in alımlarının mart ayında ciddi bir gerileme göstermesi beklenirken, ABD'nin ihraç pamuğuna talebin de azaldığı görülüyor. Euro Bölgesi'nin borç krizinin çözülememesi de pamuk fiyatları üzerinde baskı yaratıyor. Morgan Stanley, 2011-12 sezonunda 1 dolar/pound düzeyinden işleme gören ortalama pamuk fiyatının, gelecek sezonda 0.8 dolar/pound düzeyine ineceği tahmininde bulundu. Yani fiyatlarda yüzde 10'lik bir düşüş beklentisi hakim.
* Şeker: Artan arz baskı yaratıyor
Kuzey Yarımküre'nin ve önde gelen ihracatçılardan Brezilya'nın üretiminde canlanma bekleniyor. Seller sonrasında Tayland'ın üretiminin normale dönmesi de arzın rahatlamasını sağlayacak. Fiyatların bu tablo içinde 2011-12 sezonundaki ortalama 0.22 dolar/pound düzeyinden 0.19 dolara ineceği tahmin ediliyor.
* Kahve: Üretimde sıkıntı var, fiyatlar artabilir
Kahve piyasasında arz açısından biraz sıkıntı var. Brezilya, Vietnam ve Kolombiya'nın üretimi geriliyor. Üretimdeki düşüşün, buna karşın davam eden talebin fiyatlara destek vermesi bekleniyor. Morgan Stanley'e göre, kahve fiyatları 2011-12'deki 2.38 dolar/lb'den 2.45 dolara çıkacak.
* Mısır: Yüzde 17 gerileme bekleniyor
Mısırın yeni yıla iyi bir başlangıç yapması bekleniyor. ABD'de hayvan sürülerinin büyüdüğüne dair veriler, bu ülkede yem talebinin artacağı anlamına geliyor. Bu da fiyatları yukarı taşıyacaktır. Fakat yüksek fiyatların Arjantin, Brezilya ve Ukrayna'da mısır üretimini teşvik etmesi fiyatlar üzerinde baskı oluşturabilir. Morgan Stanley, fiyatların 2011-12'deki ortalama 7.25 dolar/buşel seviyesinden 6 dolara ineceğini hesaplıyor.
* Soya fasulyesi: Fiyatlar zayıflayabilir
Zayıf küresel talep ve Brezilya'nın arzının yeterli düzeyde olması, 2011-12'de ABD'nin ihracatına talebi azattı. Ancak ABD'nin ihracatının 2012'de normale dönmesinin ve azalan soya fasulyesi stoklarının yerine konması bekleniyor. Bu da Morgan Stanley'e göre, 2011-12'de ortalama 14.25 dolar/buşel olan soya fasulyesi fiyatlarını 2012-2013'te 13.50 dolara çekecek.
* Buğday: 2012'de açık yerine fazla verecek
Dünyada buğday üretiminde yaşanan canlanmaya paralel olarak, piyasada oluşan açığın kapanması ve buğdayda arz fazlası oluşması bekleniyor. Piyasanın rahatlamasıyla fiyatların 2011-12'deki ortalama 7.50 dolar/buşelden 7 dolara inmesi öngörülüyor.
2011'i yüzde 8 aşağıda kapattılar, en büyük kaybı pamuk verdi
Hammadde fiyatları 2011'de 3 yıldır ilk kez düşüş gösterdi. 2010 ve 2009'da hızlı bir yükseliş kaydeden emtia ürünleri, geçtiğimiz yılı yüzde 8 aşağıda bitirdi. 19 hammaddeyi takip eden Thomson Reuters-Jefferies CRB endeksi 2009 yılında yüzde 23 ve 2010'da yüzde 17 yükseliş gösterdikten sonra 2011'de yüzde 8 geriledi. CRB'nin en büyük kaybedeni yüzde 37 ile pamuk oldu. Pamuk fiyatlarının mart ayında rekor kırmasının ardından üretimde meydana gelen artış, fiyatların yükselmesine neden oldu. CRB'ni en çok değer kaybeden ikinci emtiası ise yüzde 32 ile doğalgaz oldu. En çok değer kaybedenler arasında temel metaller de var. Bakır, ABD'de yaklaşık yüzde 25, Londra'da ise yüzde 21 geriledi. Düşüşlerin kaynağında Euro Bölgesi borç krizi ve Çin ekonomisinin yavaşlayacağı kaygıları vardı.
Altın fiyatları, 2001 yılında başlayan yükselişini 2011'de de sürdürdü. Spot altının onsu, aralık ayındaki sert satışlara rağmen yılı yüzde 10 yukarıda tamamladı. ABD'nin iyimser üretim tahminlerine bağlı olarak buğday ve soya fasulyesi yılı ekside bitirdi. Petrol ise yılın yükselenlerinden. Brent türü hafif petrolün varili yüzde 13, Amerikan ham petrolünün varili ise yüzde 8 artış gösterdi. Isınma amaçlı kullanılan petrol fiyatları yüzde 15 ile yılın en çok yükselen emtiası oldu. 
DÜNYA/Evrim KÜÇÜK

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.