İsyanı gıda fiyatlarını mı tetikledi?

Mısır, ortalama kişi başı 2 bin dolarlık geliri olan, bunun da yüzde 40’ını gıdaya harcayan bir ülke. Bugün ülkedeki başkaldırının kaynakları arasında, artan gıda fiyatları ve enflasyon da var.
Mısır halkının harcadığı gelirin yüzde 40’ı gıdaya, bunun da önemli bir bölümü hububata gidiyor. Mısır, buğdayda dünyanın en fazla ithalat yapan (6.3 milyon ton) ülkesi. Bu miktar, tükettiğinin yarısına karşılık geliyor. Mısır tüketimi ve ithalatında da benzer bir tablo var.
Biraz geriye gidelim; krize çözüm olarak gelişmiş ülke merkez bankaları bolca para basarken bazı iktisatçılar tarafından iki kaygı dile getirilmişti. Bunlardan biri, parayı ucuzlatan ve bolca basan gelişmiş ülkelerden gelişen ekonomilere doğru fon akımı artışıyla bu ülkelerin rekabetçiliklerinin azalması olasılığı idi. Bu gerçekleşti. İkincisi ise faiz oranlarının sıfıra yakın olduğu bir ortamda miktarsal genişlemenin finansal varlık fiyatlarını daha da yükseltmesi idi. Ama kaygı duyulan temel unsurlar arasında emtia, gıda ve enerji kontratları geliyordu. Gelişen ülkelerden de ötede yoksul ülkeleri ‘tam kalbinden’ vuracak bir olasılık gıda fiyat artışları idi. Maalesef bu da gerçekleşiyor.
Dünya Gıda Örgütü’nün (FAO) oluşturduğu gıda fiyat endeksine (2002-2004=100) bakılırsa 2008’deki emtia ve enerji fiyat artışları sırasında endeks değerinin 224.1 olduğu görülüyor. Daha sonra malum, küresel kriz nedeniyle bir gerileme oldu. Krizden çıkış ve toparlanmayı izleyen bugünkü süreçte de endeks değerinde yeniden yükseliş başladı ve ocak ayında 230.7 değerine erişti. Bunun anlamı, 2006 sonuna göre yüzde 72, 2005 ortasına göre de yüzde 97 artış demek.
İşte gelişme yolunda olan, yoksul olan ülkelerde kitleleri maddi olarak ezen, kimi yerde sokaklara döken başkaldırının ana nedenleri arasında, gıda fiyatlarındaki bu gelişme de var.
Yoksulun enflasyonu yüksek
Peki, gıda fiyatlarındaki artış, gelişmekte olan ülkelerde, yoksul ülkelerde neden daha etkili oluyor? Çok basit; düşük gelir grubunda harcama sepetinin büyük bir bölümü gıda harcamalarına gidiyor. Kişi başı yıllık ulusal geliri 10 bin doların altında olan ülkelerde, gıda harcamalarının hane halkı harcamaları içindeki payı yüzde 25’in üzerinde. Credit Swiss’in ocak ayında yayımladığı rapora göre, Mısır’da bu oran yüzde 40. Gelişmiş ülkelerde ise bu oranın yüzde 10-15 arasında olduğu görülüyor. Bizde ise yüzde 26.7.
Mısır’da son bir yılda tüketici fiyatlarındaki artış yüzde 10 olmuş. Gıda fiyatlarındaki artış ise yüzde 16. Kentlerde bu oran yüzde
17.2 olmuş. Daha alt kalemlerdeki artış, örneğin hububat ve ekmekte yüzde 21.5, et ve tavukta yüzde 28.7 olmuş.
1994-2003 arasında ortalama yıllık enflasyonu yüzde 4.5 olan Mısır, 2004’te yüzde 16.5’lik şok enflasyonla tanıştıktan sonra 2007-2010 arasında da yıllık ortalama yüzde 12.4’lük bir enflasyon yaşadı. Tabii gıda fiyatlarındaki artışın, manşet enflasyonun 6-7 puan daha üstünde olduğunu, ortalamada yüzde 40’lık bir gıda harcaması olan yoksul kesime büyük darbe vurduğunu hesaba katmak gerekiyor. Mısır’daki başkaldırının ‘gıdası’ arasında gıdanın da yeri var.

UĞUR GÜRSES - RADİKAL

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.