Adnan Salih [email protected]

Notu indirdim ama sor niye

FITCH NOT İNDİRMESİNİN SEBEPLERİ

Son yazımda yetkililerin açıklamalarına bakarak FITCH not indiriminin kesinleştiğini iddia etmiştim. Nitekim Cuma gece yarısı FITCH malumu ilan etti Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir altına düşürdü. Bu şekilde 3 büyük derecelendirme kurumunda da yatırım yapılabilir altına indik. S&P var olan görünümü de düşürerek olası not indirimlerinin de kapısını açtı.

Kredi notunu yükseltmek zor, düşürmek kolay.

Kredi notlarını ise şirketler zorla vermiyorlar, devletler ve/veya şirketler derecelendirme için anlaşma yapıyorlar. İlave olarak biz anlaşmasak bile Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen bir yatırımcı parasını vererek bu şirketlerden rapor alabilir.

Yıllar itibarı ile notlarımıza bakınca ilk yatırım yapılabilir notu 1990 yılında almışız, 1994 yılında kaybedilen yatırım yapılabilir unvanı ancak 19 yıl sonra 2013’de geri gelmiş. 2013’de yatırım yapılabilir sonrasında ise çok hızlı şekilde tekrar yatırım yapılabilir altına geriledik:

Derecelendirme notunun çok önemi olmadığı, notu indiren şirketlerin aslında kendi itibarlarını indirdikleri yorumları yapıldı. Bunun ne kadar geçerli olduğu tartışılır. Sonuçta bu şirketler ile anlaşma yapmışız, parasını vermişiz ve bu şirketler de gelip notu indirmişler. Beklenti sanırım parasını verdik notu da alırız şeklindeydi.

FITCH uzun yıllar sonrasında notumuzu yatırım yapılabilir seviyeye artıran ilk kuruluştu. Düşürenler arasında da son oldu. Demek ki bize en fazla inanan FITCH. Bazı yorumcuları hayretle okuyorum FITCH notu ilk arttırdığında borsada bir şey olmadı diyorlar. Buradan yola çıkıp düşürdüğünde de bir şey olmaz yorumunda bulunuyorlar. Bir zahmet açıp arşivlere bakmalarını öneriyorum, FITCH not artışları öncesinde ve sonrasında neler olmuş. Moody’s not artışı ise 2013 Mayıs ayında gelmişti ve tarihsel zirvenin gerçekleştiği dönemdi. Arkasından Gezi olayları patlak verince piyasada etkisi hiç olmadı.

Tekrar FITCH’e dönersek raporu burada okuyabilirsiniz.

Neler dediklerini Türkçeye çevirelim isterseniz.

Not Değerlemesinin Kritik Bileşenleri

YÜKSEK

Politik ve güvenlik gelişmeleri ekonomik performans ve kurumsal bağımsızlığın altını oydu. Politik ortam stabilize olmuş olsa da önemli ölçüde güvenlik tehdidi hala devam ediyor.  Anayasa değişim süreci devam ediyor, onaylandığında Mart-Nisan aylarında referandum yapılacak ki kanaatimizce bu sistem kuvvetler ayrılığı ilkesini ortadan kaldıracak (check and balances). Darbe girişimi ile alakası olduğu düşünülen kamu görevlileri görevden uzaklaştırılmaya devam ediliyor ve OHAL yürürlükte. Görevden uzaklaştırmaların boyutu bazı ekonomik aktörleri negatif etkiledi. Üst düzey terörist ataklar ise tüketici güveni ve turizme hasar vermeye devam ediyor.

Not düşüşünde yüksek etki olan unsurlar yukarıda. Genelde politik/güvenlik olarak özetlemek mümkün. Yatırım yapılabilir ülke olarak bizler genelde ekonomi odaklı düşünürüz. Derecelendirme kuruluşları ise yatırım yapılabilir dediklerinde bir yaşam seti ve ortamını denetlerler. FITCH bizi nereden bilecek demeyin, Türkiye’de ofisleri de bulunuyor.

ORTA

Dışsal zayıflıkları ortadan kaldıracak çözümlerin uzun süredir ortaya konulamamış olmaması TL’nin aşırı değer kaybına yol açtı. FITCH gelişmelerin ödemeler dengesi krizine yol açacağını öngörmüyor ama özel sektör üzerindeki etkisinin çok büyük olacağına inanıyor. Türkiye’nin aşırı gergin uluslararası likidite pozisyonu (76,1; BBB medyan değerinin yarısı) yatırımcı davranışlarının değişmesi riskine açık hale getiriyor. FITCH 2012 yılında notu artırdığından bu yana uluslararası likidite pozisyonu hiç iyileşmedi. Net dış borç /GSYH oranı ise %22,7’ten %30,4’a yükseldi. BBB medyan değeri %2,3; BB medyan değeri %20,1 ile karşılaştırıldığında dış borç yükününü yüksek olduğu yorumu yapılabilir. Gelişen içsel ve dışsal koşullar Türkiye’nin dış finansman kanallarının güçlülüğünü yeniden test edebilir.

Ekonomik büyüme 2016 yılı ikinci yarısında şiddetli düştü ve ortalaması ülke potansiyelinin çok altında seyrediyor. 2016 3’üncü çeyrek sonrası bir geri geliş beklenmekle birlikte TL’nin değer yitirmesi ve güvenlik/siyaset gelişmelerine bağlı olarak düzelmeler zayıf olacak. 2016-18 arasında ortalama büyüme tahmini %2,3 ki 2015 yılında sona eren 5 yılda bu ortalama %7,1 idi. Yapısal reformlar geçmişte yapıldığı gibi agresif şekilde yeniden ele alınmazsa yatırımların artmasını beklememek gerekir.

Bankalar da yavaşlayan ekonomiden etkilendiler. Batık kredi oranları stabil ve %3 düzeyinde. Bununla birlikte yapılandırılmış borçlar (turizm ve enerji sektörlerinde) çok yükseldi ve yapılandırmaların da devam edeceğini öngörerek potansiyel bir risk oluşturduğunu söyleyebiliriz. Zayıf GSYH artışı da varlık kalitesi üzerinde baskı oluşturacaktır. Sektör sermaye yapısı ortalama / ılımlı şokları kapsayacak boyutta güçlüdür fakat TL değer kaybına bağlı olarak batık kredilerin çoğalması riskine de aşırı duyarlıdır. Refinansman riskleri artmıştır. Bununla birlikte aşırı likidite ortamına bağlı olarak kısa vadeli 1 yıla kadar olan borçların çevrilmesi için yeterli likidite mevcuttur. Özel sektör borçlanması 2016 sonunda GSYH’nin %68’ine ulaştı. Bu rakam 2012 sonunda %49 idi. Özel sektör borç artışı riski de artırıyor.

FITVH olumlu olarak nitelediği unsurlar arasında kamu borç yapısı ve bütçe dengelerini göstermiş. Bu rakamların BB ortalamalarından ve çoğu zaman BBB ortalamalarından daha iyi olduğunu da eklemiş.

Ekonomik büyümenin oynak olması bir risk. Enflasyon diğer ülkelere göre yüksek. TCMB faizleri artırmış olmasına rağmen 2017 enflasyon hedefine ulaşabilecek kadar sıkılaştırma yapmadı.

Sonuç olarak FITCH pek çok veriye bakarak ve bu yöntemini de açıklayarak notumuzu indirdi. Bizler not indirimi de ne ki diye sırtımızı çevirip devam edebiliriz ama etkilerini de göz ardı edemeyiz. Göz ardı etsek bile etkiler burada ve her birimizin günlük yaşamını ziyadesi ile etkiliyor. Benzin fiyatı 5,5 TL’ye dayandı. TL değer kaybı devam ediyor. Ekonomi durma noktasında. Evler satılmıyor, kiralıklara talep yok. İşsizlik artıyor. Bu durumda şapkayı önümüze koyup soruyu sorup cevabını da aramak gerek: Nasıl bir ekonomi istiyoruz?

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.